De ups en downs van de Gehakkelde Aurelia

Sinds april vliegt de Gehakkelde Aurelia weer. De vlinders hebben  vlakbij de grond overwinterd, bijvoorbeeld aan de onderkant van boomwortels, in een holle boom, tussen takkenbossen, stapels hout of afgevallen bladeren. Ze voeden zich onder andere met nectar van sleedoorn en bloeiende wilgen, later in het seizoen komen daar soorten als akkerdistel, braam en koninginnenkruid bij.

De gehakkelde aurelia is nu een algemene standvlinder. Dat is niet altijd zo geweest.

gehakkelde aurelia

In Nederland wisselde het verspreidingsgebied de afgelopen eeuw nogal: waarschijnlijk is de gehakkelde aurelia de dagvlinder met de grootste veranderingen in het voorkomen.

In de 19e en het begin van de 20e was het een vrij algemene vlinder die in alle provincies voorkwam. In de periode daarna nam de verspreiding af. Omstreeks 1925 was de soort zeldzaam en ontbrak in de drie noordelijke provincies.

De gelijkenis met de afname van  lokale bierbrouwerijen valt op, daarmee verdween ook een grote aantal plaatselijke hopkwekerijen. Hop was een belangrijke waardplant van de rups.
Uit proeven blijkt dat de rups geleidelijk aan een smaakverandering heeft ondergaan en nu de voorkeur geeft aan brandnetels. Door de (overmatige) toevoer van stikstof en fosfaten  nemen de brandnetels in de loop van de 20e eeuw toe.

Na 1925 volgde een periode van uitbreiding die tot circa 1955 duurde, waarna het verspreidingsgebied opnieuw kleiner werd. In de jaren zestig was de gehakkelde aurelia een zeldzame vlinder die uitsluitend in Limburg en Noord-Brabant leefde. In de jaren zeventig volgde een korte periode van uitbreiding, maar al halverwege het decennium verdween de soort wederom uit de noordelijke delen van het land en vloog alleen nog ten zuiden van de grote rivieren. Daarna werd het verspreidingsgebied weer groter, wat nog steeds door gaat.

Op dit moment is het verspreidingsgebied het grootst en vliegt de vlinder ook in de duinen, de noordelijke provincies en bijna alle Waddeneilanden. De oorzaken van deze schommelingen zijn grotendeels onbekend. De recente toename heeft mogelijk te maken met het warmere klimaat.

Uit het Landelijk Meetnet Vlinders blijkt dat de gehakkelde aurelia een matige toename vertoont. Tussen 1990 en 1997 zijn de aantallen op de zandgronden wat teruggelopen, maar inmiddels nemen ze ook daar weer toe.

Bron: Vlinderstichting en Chris Thomas in het boek ‘Erfgenamen van de aarde’.