Huys ten Donck en zijn bewoners

Aart van Dragt

In 1441/42 hebben monniken van het klooster Sint Maartensdonk, afkomstig van de donk in Brandwijk (Alblasserwaard) meegeholpen met de bedijking van de polder Nieuw Reijerwaard. Als dank voor hun hulp kreeg het klooster 30 morgen (ca. 25 ha.) land toegewezen.

Huidige woning, bouwjaar 1746

 
Tot 1544 stond er niet meer dan een boerenwoning. In dat jaar kocht Arent Brouwer, een rijke wijnkoopman uit Dordrecht deze plaats en liet deze waarschijnlijk aanpassen tot een Herenkamer. In de zomermaanden, als de stank in de stad ondraaglijk werd, kon hij hier verblijf houden. In sommige geschriften wordt verhaald dat het kasteel Huys ten Donck in 1575 door de Spanjaarden zou zijn verwoest. Het is niet waarschijnlijk dat hier destijds zo’n ‘zwaar’ kasteel stond zonder dat dit in de archieven is terug te vinden. Rond 1616 liet een aangetrouwde achterkleinzoon jonkheer Frans van der Duyns het huis verbouwen, waarna er een romantisch kasteeltje ontstond met twee hoektorens en een ophaalbrug. Deze zgn. hofstede diende als buitenverblijf.

De familie Groeninx komt uit de Zeeuwse stad Reimerswaal (16e eeuw). Ze zaten in het stadsbestuur en hadden een zouthandel, destijds een belangrijke nering. Na een grote stadsbrand werden de activiteiten achtereenvolgens verlegd naar Dordrecht en later Rotterdam. De familie profiteerde van de opbloei van Rotterdam. In de 17e eeuw zat ze in de handel en maakte deel uit van het stadsbestuur. Door zijn huwelijk in 1702 met Catharina van Zoelen wordt mr Cornelis Groeninx eigenaar van Huys ten Donck en grootgrondbezitter van de polder Nieuw Reijerwaard. In 1719 wordt hij dijkgraaf van Oud- en Nieuw Reijerwaard. Voor een destijds vorstelijk bedrag van 78.000 gulden wordt in 1721 de ambachtsheerlijkheid Ridderkerk gekocht. De familie behoorde tot de notabelen van Rotterdam. Het was zijn zoon mr. Otto Groeninx die de familienaam van zijn moeder (van Zoelen) aan de naam Groeninx heeft toegevoegd. Wie geïnteresseerd is in de familie geschiedenis kan veel informatie vinden op de volgende website; http://www.engelfriet.net/Alie/Hans/zoelen.php

Mr. Otto Groeninx van Zoelen, heer van Ridderkerk en Katendrecht en burgemeester van Rotterdam liet het huis in 1740 afbreken en het thans nog bestaande Huys ten Donck kwam in 1746 gereed. Het heeft 20 kamers en een grondoppervlakte van 16 x 32 meter. Zijn fortuin had hij als bewindhebber bij de VOC verdiend. (De afmetingen van het huis zijn afgeleid van de maten van een toenmalig VOC schip.) Twee eigen schepen maakten vele gelukkige reizen. De ontwerper van dit in Barok-Classicistische stijl gebouwde de huis is onbekend gebleven, maar het huis wordt tot een van de allermooisten in ons land gerekend.

De ontwerper van dit in Barok-Classicistische stijl gebouwde de huis is onbekend gebleven, maar het huis wordt tot een van de allermooisten in ons land gerekend. Het huis werd gebruikt als buitenverblijf. Voor de zomer werden de meubelen met een schuit van Rotterdam naar Ridderkerk vervoerd. Hiervoor bevindt zich tegenover het huis een haven. Het Huys ten Donck werd ingericht voor een zomerverblijf. Vervoer per boot was eenvoudiger dan over de wegen. Dat is de reden waarom de meeste buitenplaatsen aan de rivier zijn gelegen.

De aanzet tot verandering van de formele geometrische tuin met hoge geschoren hagen in een romantische landschapstuin naar Engelse stijl komt voor rekening van zijn zoon Cornelis, die hem in 1758 na zijn overlijden opvolgde.

In 1820 verhuisde de familie Groeninx van Zoelen naar Den Haag. In het landelijk bestuurscentrum verrichtte zij diverse functies die met landsbestuur en het koninklijk huis te maken hadden. In de eerste helft van de 19 eeuw werd de familie in de adelstand verheven.
In 1924 wordt het huis gerestaureerd en geschikt gemaakt voor permanente bewoning. In de voorgaande decennia was er aan huis en park weinig aandacht besteed. De nieuwe eigenaar Jhr Willem Gerrit Groeninx van Zoelen heeft het huis aan de nieuwe eisen van zijn tijd laten aanpassen; er kwam elektriciteit en een centrale verwarming. Ook in het park werd weer geïnvesteerd. De bekende tuinarchitect Leonard Springer werd er bij betrokken. Deze adviseerde gedurende ruim tien jaar bij de onderhoud en herstelwerkzaamheden van het park. De huidige bewoner van Het Huys ten Donck is nog steeds een Groeninx van Zoelen. Gedurende ruim driehonderd jaar is Het Huys ten Donck, negen generaties lang, al in bezit van deze familie.

Het huis heeft 20 kamers en een grondoppervlakte van 16 x 32 meter. (De afmetingen van het huis zouden zijn afgeleid van de maten van een toenmalig VOC schip.) Twee schepen met de naam Huys ten Donck maakten vele gelukkige reizen. Het eerste schip werd in 1711 gebouwd voor de Kamer van Rotterdam op de VOC werf aldaar. Het schip maakte 7 succesvolle retourreizen naar de “Oost” en werd in 1739 opgelegd in Batavia. Het tweede schip met de naam Huis ten Donk werd in 1745 gebouwd in Rotterdam en werd eveneens na 7 retourreizen in 1770 opgelegd in Batavia.

Lees hier alles over het park van de buitenplaats het Huys ten Donck en ook over de geschiedenis, het huis en zijn bewoners, de flora en de fauna:  https://www.natuurvereniging-ijsselmonde.nl/huis-ten-donck/